Meneer dr. Recknagel, u bent al vijf jaar hoofd Milieubescherming bij Audi en tegelijkertijd directeur en woordvoerder van de directie van de Audi Stiftung für Umwelt: je zou zeggen dat u zich zelden verveelt.

Ja, de aandacht voor onze thema's groeit, we hebben het druk. Maar ook al het een en ander gedaan en vroeg ingezien dat ook de industrie verantwoordelijkheid draagt. De Audi Stiftung für Umwelt bestaat tenslotte al twaalf jaar. Destijds waren deze thema's lang niet zo populair als nu.

Meneer Copeland, ook u wilt het bewustzijn voor duurzaamheidskwesties vergroten en attendeert mensen met uw expedities en foto's op de klimaatverandering. Hoe gaat het met onze planeet?

Bij het beantwoorden van deze vraag heb ik lange tijd verwezen naar de poolgebieden, omdat die de "Ground Zero" van de verandering zijn. In 2009 maakte ik mijn eerste voettocht naar de Noordpool; van dit avontuur had ik als kind al gedroomd. Nu, in 2021, weet ik niet zeker of een voettocht naar de Noordpool nog mogelijk is, want het poolijs smelt. Nergens is de klimaatverandering duidelijker zichtbaar dan op de Noordpool. Mijn twee dochters – van vijf en zes jaar – zullen niet meer de kans krijgen om te voet naar de Noordpool te gaan. In de toekomst zal daar namelijk niet meer genoeg ijs zijn. We mogen de situatie in de poolgebieden niet uit het oog verliezen. Wat daar gebeurt, zal ergens anders ook gebeuren. Inmiddels zijn overal ter wereld "Ground Zeros" zichtbaar, met steeds heftigere en vaker voorkomende klimaattragedies.

Welke rol speelt de industrie bij de milieubescherming en welke verantwoordelijkheid draagt een bedrijf als Audi daarbij?

Recknagel: De industrie is een van de veroorzakers van de door de mens veroorzaakte klimaatverandering. Daarom neemt ze ook een sleutelpositie in bij het oplossen van het klimaatprobleem. De industrie is in staat om de vereiste technologieën voor een balansmatig CO2-neutrale¹ toekomst te ontwikkelen en toe te passen. Ook Audi neemt deze verantwoordelijkheid en heeft zich aan het tweegradendoel en daarmee aan het Akkoord van Parijs gecommitteerd. We willen ons steentje bijdragen.
Copeland: Er zijn drie actoren bij de verandering: de politiek, de economie en de publieke opinie, oftewel media en consumenten. Al deze actoren zijn aan elkaar geketend en komen samen slechts zo snel vooruit als de langzaamste van hen. Daarbij is ons handelen onderhevig aan verschillende motieven, en hier moet vooral gemak worden genoemd. We willen allemaal dat het goed met ons gaat, maar dit mag ook niet al teveel kosten. Dat is uiteindelijk het algoritme. En nu moet dit algoritme met concrete oplossingen worden uitgevoerd – dat is de taak van de economie en de politiek. Balansmatig CO2-neutrale¹ mobiliteit is daarbij nog de makkelijkste uitdaging. Er zijn tenslotte veel verschillende oplossingen; Audi is in dit opzicht een zeer goed voorbeeld. Het bedrijf ontwikkelt overtuigende technologieën en staat bovendien voor hoge betrouwbaarheid. Ik hoop dat de verandering van de mobiliteit slaagt – en wel proactief, niet pas als reactie op verdere beperkingen vanuit de politiek.

In de algemene discussie wordt milieubescherming vaak gelijkgesteld met het vermijden van CO2. Is dat voldoende?

Recknagel: Nee, absoluut niet. Ons milieuprogramma "Mission:Zero" richt zich daarom op de vier grootste mondiale milieu-uitdagingen van deze tijd. Het klimaat in combinatie met de decarbonisatie is slechts één bestanddeel, dat heel belangrijk en populair is. We willen onze hoofdfabrieken in Ingolstadt, Neckarsulm, Brussel, Győr en San José Chiapa tegen 2025 balansmatig CO2-neutraal¹ runnen. Ons tweede doel is het verminderen van het watergebruik. We zijn van plan om het gebruik van drinkwater voor de productie in de toekomst steeds verder te verminderen door regenwater te gebruiken en in kringlopen te denken. De derde pijler is het zuinige gebruik van hulpbronnen. We hebben onszelf duidelijke doelen gesteld bij het verminderen van verpakkingsmaterialen, maar ook bij het opvoeren van de recycling van materialen op onze productieafdeling. Het vierde belangrijke actiepunt in ons milieuprogramma is het bevorderen van biodiversiteitsprojecten op productielocaties. We willen biodiversiteitsprojecten in alle Audi-hoofdfabrieken uitvoeren of verder uitbreiden.
Copeland: Dat brengt ons bij een maatschappelijk thema dat meer op de voorgrond moet worden geplaatst: ecologie en economie mogen niet langer los van elkaar worden gezien. Want in de 21e eeuw zijn deze twee sectoren al lang symbiotisch met elkaar verbonden. Ik ben er heilig van overtuigd dat een goed functionerende economie niet langer mogelijk zal zijn zonder een ecologisch solide concept. We moeten inzien dat we met een systemische crisis te maken hebben: de oorzaak is voldoende begrepen en oplossingen zijn er ook. Balansmatig CO2-neutraal¹ vervoer en het belasten van de uitstoot van koolstofdioxide zijn belangrijke aspecten van de milieubescherming, net als de afscheiding, binding en geologische opslag van CO2. Ik vind dat alle bedrijven nu al het doel zouden moeten hebben om CO2-negatief te worden. We moeten de wereld de kans geven om zich te herstellen. Het is absoluut noodzakelijk om hernieuwbare energie op te wekken en deze vervolgens ook wereldwijd beschikbaar te maken.

Welke concrete maatregelen kan een bedrijf als Audi nemen om aan de milieuverantwoordelijkheid te voldoen?

Recknagel: Holistisch denken is hier van fundamenteel belang voor ons. De e-mobiliteit speelt een grote rol voor ons. Tegen 2025 willen we 20 volledig elektrische e-modellen aanbieden. De CO2-voetafdruk van een auto is echter zeer complex en wordt onderverdeeld in meerdere fasen. Daarom kijken we bij de beoordeling van onze milieueffecten naar de complete levenscyclus van onze auto's, dat wil zeggen van de ontwikkeling en de toeleveringsketen tot de productie in onze fabrieken. Daartoe behoren echter ook de gebruiksfase, het terugvoeren en het terugwinnen van hulpbronnen door middel van recycling. Voor alle levensfasen van een auto zijn individuele oplossingen nodig en de productie is daarbij een bijzonder belangrijke parameter voor ons. Omdat we hier, op ons eigen terrein, veel kunnen maken en zelf in de hand hebben. Daarbij heeft alles wat we doen een uitstralingseffect, als het ware een voorbeeldfunctie voor de leveranciers en voor de ketens voorafgaand aan onze productie. 

En waar staat Audi op dit moment?

Recknagel: We zijn bij de balansmatige CO2-neutraliteit1 in onze fabrieken met onze inspanningen al relatief ver gekomen wat betreft de CO₂-uitstoot die er zonder onze maatregelen in onze hoofdfabrieken zou zijn geweest. In Brussel bijvoorbeeld produceren we sinds 2018 balansmatig CO2-neutraal1, onder andere door het gebruik van fotovoltaïsche installaties op de daken. Bij de Audi-vestiging in het Hongaarse Győr staat bijvoorbeeld een van de grootste fotovoltaïsche dakinstallaties van Europa met ruim 36.000 zonnepanelen en een oppervlakte van meer dan 160.000 vierkante meter. Bovendien dekken we daar meer dan 70 procent van de warmtebehoefte van de fabriek via een geothermische installatie. Ook in onze fabrieken in Ingolstadt, Neckarsulm en San José Chiapa (Mexico) hebben we vooruitgang geboekt, bijvoorbeeld door de groene stroomvoorziening. In Ingolstadt is dat zelfs al sinds 2012 het geval.

Hoe beoordeelt u de huidige inspanningen van Audi, meneer Copeland? 

Copeland: De aankondiging van een fabrikant als Audi om nieuwe modellen vanaf 2026 enkel nog met elektrische aandrijving op de wereldmarkt te brengen, is een belangrijk signaal. We moeten geen genoegen nemen met het naleven van wettelijke voorschriften, maar meer uit eigen beweging doen en onze strategieën op de behoeften van de natuur afstemmen. Anders komen we niet verder. Bij Audi draait alles om innovatie. Het bedrijf biedt luxe en technologie in de beste Duitse traditie, maar vaart daarbij zijn eigen koers. Ik denk dat Audi een belangrijke rol zal spelen in de verdere technologische ontwikkeling.

Welke rol speelt de door u geleide Audi Stiftung für Umwelt in deze context, meneer dr. Recknagel? 

Recknagel: De Audi Stiftung für Umwelt is een stichting zonder winstoogmerk. De oprichting ervan twaalf jaar geleden was een belangrijke stap en een duidelijke keuze voor de milieubescherming bij Audi. In deze milieustichting beschouwen we innovatieve technologieën als de sleutel voor een duurzame toekomst en zijn ze drijfveren. Een van de speerpunten van onze betrokkenheid is het bevorderen van zogenaamde "Greenovation"-projecten voor een zuinige omgang met natuurlijke hulpbronnen.
Copeland: Dat is juist het interessante aan de technologie van tegenwoordig: het uitwisselen van ideeën. Daartoe behoort ook het tonen van interesse in start-ups met goede, concrete ideeën en het aangaan van de dialoog met deze bedrijven. De innovaties op dit niveau moeten worden gestimuleerd en overgenomen. Het aanbieden van opensourcetechnologieën kan in sommige sectoren heel belangrijk worden. We hebben beter werkende technologieën met een lagere CO₂-voetafdruk nodig – en dat voor een redelijke prijs die niemand buitensluit. Vooruitgang gaat ons allen aan en als iedereen zijn steentje bijdraagt, zal iedereen daar baat bij hebben. Anders verspillen we alleen tijd en dat zou ons duur komen te staan.

Het begrip "duurzaamheid" valt vaak, misschien te vaak in dit verband. Hoe kun je "duurzaamheidsmoeheid" tegengaan en mensen blijven inspireren om actief te worden? 

Copeland: Ik vind het begrip "regeneratie" veelzeggender, juist omdat duurzaamheid een loze kreet is geworden. En ook omdat duurzaamheid alleen niet genoeg is. Het is niet voldoende om de uitstoot tot nul te reduceren. Veeleer moeten we koolstofnegatief worden. Met andere woorden: we moeten zoveel zuurstof produceren en zoveel CO₂ absorberen dat we meer dan alleen klimaatneutraliteit bereiken. We hebben een doelstelling nodig die verder gaat dan de nul uitstoot om vooruitgang te boeken. Daarbij is de voortdurende levering van gegevens aan de media een goede strategie tegen duurzaamheidsmoeheid. Want de gegevens zijn alarmerend en we zijn nog altijd niet goed genoeg in het wetenschappelijk onderbouwd informeren van het publiek.
Recknagel: Het klopt, het begrip "duurzaamheid" wordt tegenwoordig bijna inflationair gebruikt. Duurzaamheid omvat echter niet alleen de milieubescherming, maar ook de economische en sociale component. Dat wil zeggen dat de decarbonisatie een van de grootste uitdagingen in de komende decennia is en dat maatregelen tegen de opwarming van de aarde grotendeels uiteraard door de industrie zelf moeten worden genomen. Maar ik constateer dat steeds meer mensen de intrinsieke motivatie hebben om mee te werken aan de bescherming van het milieu of om zich in de privésfeer in te zetten voor de natuur. Een heuglijke ontwikkeling! En mensen blijvend enthousiast maken betekent voor mij concreet mensen eerst laten nadenken over de gevolgen van hun eigen handelen en leven. Vervolgens kun je ze aanmoedigen om iets te veranderen en hierna ten slotte motiveren om milieuprojecten te ondersteunen. Ik ben ervan overtuigd dat iedereen op zijn eigen terrein een bijdrage kan leveren en ook moet leveren.

Maar alleen door het enthousiasme zullen er niet snel genoeg verandering komen.

Recknagel: Wetten en voorschriften zijn natuurlijk de basis – ik denk bijvoorbeeld aan de "Green Deal" van de EU. Een belangrijk onderdeel van mijn takenpakket op het gebied van milieubescherming is ervoor zorgen dat wetten worden nageleefd. Maar de bijdrage van de Audi Stiftung für Umwelt aan het motiveren van mensen kan niet hoog genoeg worden ingeschat. Niemand kan in zijn eentje de wereld redden. Ook Audi is als bedrijf slechts een klein onderdeel van het grote geheel. Maar het is belangrijk dat je iets doet, de juiste beslissingen neemt en een bijdrage levert. 

De juiste keuzes maken: waar staan we als samenleving volgens u? 

Recknagel: Ik denk dat we vrij laat actie hebben ondernomen. Maar als optimist ben ik ervan overtuigd dat het ons kan lukken om de klimaatverandering te beperken. Het moet ons lukken. We kunnen het een en ander niet meer ongedaan maken, maar er is nog zoveel dat moet worden gered. Ik vecht hiervoor en weet zeker dat er goede kansen zijn om iets te veranderen.
Copeland: Kunnen we de klimaatverandering überhaupt tegenhouden? Of is het al te laat? Het is definitief te laat om niets te doen. Voor echte veranderingen is het daarentegen nooit te laat. Maar we moeten zoals gezegd meer doen dan alleen het naleven van de wettelijke voorschriften. We moeten onszelf ambitieuzere doelen stellen. We moeten onze inspanningen opvoeren.

Dus hebben we vooruitgang nodig, maar wel duurzaam. Wat betekent dat voor u? 

Recknagel: Dat er technologieën worden gebruikt die het milieu niet extra belasten, maar idealiter zelfs ontlasten. We moeten niet alleen CO2 verminderen en CO2-neutraal1 worden, maar ook in theorie de in de afgelopen decennia extra ingebrachte CO2 weer uit de atmosfeer verwijderen. Naast de technologische benadering moeten we mensen uit alle leeftijdscategorieën bewust maken van het thema milieubescherming. We stimuleren bijvoorbeeld medewerkers en moedigen hen aan om vrijwillige milieuprojecten te starten – in het beste geval wordt dit ook opgepakt in de desbetreffende sociale omgeving, en de maatschappelijke bijdrage groeit duurzaam.

Dit brengt ons bij de slogan van Audi: "Future is an attitude" …

Copeland: Precies. En het komt inderdaad aan op de instelling als we de klimaatcrisis het hoofd willen bieden. Klaar zijn voor de toekomst betekent ook dat we ons handelen niet mogen laten afhangen van angsten, maar dat we in angsten een uitdaging zien en deze uitdaging aangaan. Er is moed nodig. En de bereidheid om actief mee te doen. Betrokkenheid te tonen. En te investeren. We moeten met vertrouwen vooruitkijken. Het zijn deze kenmerken die de verandering op de weg naar de toekomst aanjagen – we moeten openstaan voor nieuwe dingen en de moed hebben om oude ideeën los te laten.